Koronavirüsün İşhukukuna Etkileri Nelerdir?

COVID-19 KORONA VİRÜS SALGINININ İŞ HUKUKUNA ETKİLERİ HAKKINDA MERAK EDİLEN SORULAR

Çin’de başlayan ve dünyanın her tarafına yayılmış olan Covid-19 Korona virüs salgını Dünya sağlık örgütü tarafından ilan edildiği üzere “Salgın” durumuna gelmiştir. Uzunca bir süre sokağa çıkma yasağı ve bir çok işletmenin faaliyetine son vermesine neden olan kapatma kararları alınmak zorunda kalınmış hali hazırda halen bir çok iş yeri normalleşmeye geçememiş durumdadır. 1 Haziran tarihi itibariyle Türkiye’de normalleşmenin başlamasına istinaden ise halkımızın bir anda pandemi son bulmuşcasına hareket etmesi pikniklere katılmaları, mevlit ve cenaze yemekleri düzenlemeleri ve yine hasta ziyaretleri gibi son günlerde sıkça gördüğümüz üzere kalabalık guruplarla asker uğurlamalarının yapılmasına istinaden ülkemizde sürekli söylendiği üzere 2.dalganın gelmemesi kaçınılmaz hale gelmiştir.  Gerek geçirdiğimiz süreç gerekse önümüzde daha sonunu göremediğimiz bir süreç olduğu düşünüldüğünde işçi işveren ilişkisine yönelik olarak merak edilen ve en çok kafa karıştıran soruları sizler için Gümüşhane-Bayburt Bölge Barosuna kayıtlı Şahin Hukuk Bürosu sahibi Av.Kurtuluş Murat ŞAHİN e sorduk: SIK SORULAN SORULAR COVID-19 sebebiyle işleri azalan işveren çalışanlarının ücretini azaltabilecek midir ? COVID-19 salgını söz konusu olmuş olsa dahi; çalışanların ücretinde azalma söz konusu olacaksa mutlaka çalışanlardan yazılı onay alınmalıdır. Çünkü; 4857 sayılı İş Kanunu madde 22 gereğince, ücretin azaltılması, "iş sözleşmesinde esaslı değişiklik" olarak kabul edilmektedir. Bu sebeple ; işverenin, çalışanın ücretini azaltması ancak çalışanın açık rızasını içeren ve taraflar arasında yazılı şekilde yapılacak antlaşma ile mümkündür. COVID-19 sebebiyle mevsimlik çalışan işçilerin iş sözleşmeleri nasıl değerlendirilecektir? Mevsimlik çalışanların iş sözleşmeleri askıda olduğu için işyeri açılana kadar da bu sözleşme askıda kalmaya devam eder. İşveren ise mevsimlik olarak çalışan işçilere işyerini açamayacağına ilişkin bildirimini yazılı şekilde yapması gereklidir. Bu durum zorlayıcı neden söz konusu olduğu için, İş Kanunu 40.maddesi gereğince, İşveren, bekleme süresi sayılan ilk 1 haftada işçiye yarım ücret ödemekle yükümlüdür. Sonra ise iş sözleşmesi askıda olacağından, işverenin ücret ödeme yükümlülüğü, çalışanın ise iş görme yükümlülüğü söz konusu olmayacaktır.   İşçinin, COVID-19 salgın sebebiyle işten kaçınma hakkını kullanması mümkün müdür ? İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı çerçevesinde tüm koruma tedbirlerini yerine getirdiyse çalışanın işten kaçınma hakkı söz konusu olamazken söz konusu koruma tedbirlerinin yerine getirilmemesi halinde çalışan açısından iş sözleşmesinin haklı nedenle fesih sebebi oluşabilecektir.   Yaşından veya kronik rahatsızlığından dolayı idari otorite kararıyla sokağa çıkması yasaklanan çalışanlara ücret ödeme yükümlülüğü devam etmekte midir? Bu durumda da ; Söz konusu İş Kanunu 40.madde gereğince zorlayıcı neden vardır. Zorlayıcı neden kapsamına bakıldığı zaman ise ilk 1 hafta bekleme süresi olarak isimlendirilir. İşveren, işçilere 1 haftalık süre zarfında yarım ücret vermek  zorundadır. Böyle bir durumda ise  iş sözleşmesi askıda olacağından, işverenin işçiye  ücret ödeme yükümlülüğü ve işçinin de  iş görme yükümlülüğü söz konusu olmaz. Kısa çalışma ödeneği nedir? Ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile dışsal etkenlerden dolayı ya da dönemsel bazı durumlardan ileri gelen zorlayıcı nedenlerin varlığı halinde, faaliyetin kısmen ya da tamamen durduğu ve ya çalışma sürelerinin en az 1/3 azaldığı durumlarda  kısa çalışma ödeneği uygulama alanı bulur. Şu an günümüzde olan  salgın hastalık,VİRÜS, yukarıda tanımlanan zorlayıcı sebep başlığı altındadır. Bu yüzden bu kavram çalışanlar için önem arz eder. Kısa çalışma ödenediğinden Hangi İşletmeler Faydalanabilir? -İşyerinin bir bölümünde ya da tamamında  en az 4 hafta süre faaliyetine ara verilmişse -Çalışma süreleri,  işyerinde en az üçte bir oranında azalmışsa faydalanabilir İşçinin Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanabilmesi İçin şartlar nelerdir? -Son 3 yıl içinde 450 gün işsizlik sigortası primi ödenmiş olmalı  -Başvurulan işyerinde son 60 gün hizmet akdine tabi olarak çalışması gereklidir  Kısa Çalışma Ödeneği başvurusu nasıl yapılır? -  Başvuruyu işveren yapar. -  İşveren, eğer işyeri covid-19’dan olumsuz etkilenmişse ya da  etkileneceği nedeniyle kısa çalışma talep eder.  - Kısa çalışma başvurusu; Kısa Çalışma Talep Formu ile Kısa Çalışmanın Uygulanacağı İşçi Listesini kayıtlı olduğu Çalışma ve İşkur İl Müdürlüğünün veya o birimin elektronik posta adresine, elektronik posta göndermek suretiyle yapılır. - Fakat işverenin birden fazla işyerinin olması durumunda her bir SGK numarası için ayrı ayrı başvuru yapılır.  Kısa Çalışma Ödeneği Süresi, Miktarı ve Ödenmesi nasıldır? Günlük kısa çalışma ödeneği ise; sigortalının son 12 aylık prime esas kazançları göz önüne alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının 60’ıdır. Bu kısa çalışma ödeneği tutarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının 150’sini geçmemelidir. Kısa çalışma ödeneği, işçinin çalışmadığı süreler için, işçiye ödenir ve aylık olarak her ayın 5'inde ödenir. Bu ödemeler PTT bank aracılığı ile yapılır.  Covid-19 Korona virüs salgını kapsamında ücretsiz izin uygulaması nasıl olmalıdır ? 4857 sayılı İş Kanunu madde 22 kapsamında, "çalışma sürelerinde esaslı değişiklik" olarak kabul edilmektedir. Bu kapsamda işveren, ücretsiz izin uygulamasını uygulayacak ise işçilerine bu uygulama hakkında yazılı bildirim yapmak zorunluluğu söz konusu olacaktır. Yazılı bildirimin devamında ise; işçiler, 6 iş günü içerisinde ücretsiz izin uygulamasını kabul yada red beyanlarını sunmaları gerekmektedir. Şayet işçiler 6 iş günü içerisinde yazılı olarak cevap vermez iseler “ücretsiz izin uygulamasına ilişkin bildirimi” reddetmiş sayılacaklardır.  İşçinin ücretsiz izin uygulamasına dair teklifi reddine istinaden ise ; işveren tarafından değişikliğin geçerli bir fesih nedenine dayandırıldığı yazılı olarak açıklanmak suretiyle ve bildirim süresine mutlak surette uyarak iş sözleşmesini feshedebilir.   İşçide salgın hastalık tespiti halde işe gelmeye devam edebilir mi?   Bu halde işçinin işe gelmesi değil gelmemesi yükümlülüğü olacaktır.  Öyle ki işçi kendisi işe gelmeyi istese ve işe ısrarla gelmesi halinde iş verence işçinin sözleşmesi haklı nedenle feshedilebilir.   Telafi çalışması ne demektir? Telafi çalışması işin zorunlu nedenlerle durması hallerinde söz konusu olabilecektir. Şöyle ki,  ulusal bayramlar ve genel tatillerden önce veya sonrasında olan süreçte iş yerinin zorunlu olarak tatil edilmesi veya başkaca zorunlu nedenlerle iş yerinde normal çalışma düzenine bağlı zamanların önemli ölçüde altında çalışılmasının zorunlu olduğu veya tamamen tatil ilan edilmesi ya da işçinin talebine istinaden kendisine İş Kanunu, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile öngörülen yasal izinlerinin dışında izin verilmesi durumlarında, işçinin çalışmadığı bu zaman dilimlerinin telafi edilmesi amacıyla işçiye yaptırılacak çalışmaya telafi çalışması denilmektedir. Önemle belirtmekte fayda vardır ki, telafi çalışması durumlarında işçi çalışmadığı veya daha az çalıştığı zaman diliminde  ücretini tam olarak almaya devam edecektir. İş kanunu uyarınca Telafi çalışması yapılabilecek sürece girildiğinde, günde üç saati geçmemek kaydıyla normal çalışma süresinin üzerine işçi çalışacak ve fakat fazla mesai ücreti alamayacaktır.  Bu yönüyle dünya genelinde toplumsal bir sorun olan salgından en kısa zamanda kurtarmak ümidiyle... Gümüşhane-Bayburt Bölge Barosu Av.Kurtuluş Murat ŞAHİN